مادربرد لپ تاپ
مادربرد یکی اجزای اصلی و اساسی لپ تاپ ها به حساب می آید که در سال 1982 و همزمان با رونمایی اولین لپ تاپ ها از برد اصلی استفاده شد.
در اولین مین برد از لحاظ اندازه دارای ابعاد نسبتا بزرگ و ریز پردازنده 8080 استفاده شده بود که شامل بایوس، سوکت پردازنده و اسلت هایی برای نصب کارت ها برای اتصال انها به برد اصلی بود.
اما میدانید که این برد در لپ تاپ چه وظیفهای دارد؟ آیا میدانید که از چه بخشهایی تشکیل شده است؟ در این مقاله ما به معرفی کامل مادربرد و انواع آن پرداختهایم. سپس پورتها و قطعات مختلفی که بر روی مادربرد سوار میشوند را توضیح دادهایم. اگر مادربرد لپ تاپ شما خراب شود و نیاز به خرید یک مادربرد جدید داشته باشید، باید بتوانید که پارت نامبر آن را بخوانید؛ از همین رو آموزش کامل آن را برای شما گردآوری کردهایم. نکات مهمی که در زمینه نگهداری مادربرد وجود دارد را رعایت نمایید تا مادربرد شما مشکل پیدا نکند.
معرفی مادربرد (Motherboard) لپ تاپ
مادربرد که نام دیگر آن برد اصلی (Mainboard) است، یک مدار چاپی (Printed Circuit Board) در لپ تاپ میباشد. مادربرد لپ تاپ، مسیر ولتاژ دهی و جریان را به اجزا و قطعات روی آن تعیین میکند که منجر به فعال شدن قطعات میشود. همچنین میتوان گفت که مادربرد لپ تاپ، قطعات دیگر را کنار هم جمع کرده و سازماندهی میکند. این قطعه همانطور که از اسمش هم پیداست یعنی "مادر"، مهمترین بخش یک لپ تاپ یا هر دستگاه دیگری میتواند باشد. پس در خرید مادربرد لپ تاپ بسیار دقت داشته باشید.
مادربرد لپ تاپ شامل چه قسمتهایی میشود؟
مادربرد یا MainBoard یک مدار بزرگ است که چندین مدار دیگر را درون خود جای داده است. هرمداری که درون مادربرد قرار گرفته وظیفه قسمتی از لپ تاپ را برعهده دارد بعنوان مثال مدار رم شامل یکسری المان مانند مقاومت، خازن و ... بوده که وظیفه آن تامین ولتاژ و جریان مناسب برای عملکرد رم را برعهده دارد که درصورت ایجاد مشکل در این قسمت مادربرد، عملکرد رم متوقف خواهد شد.
همانطور که گفته شد، مادربرد یک مدار چاپی است. این مدار شامل آی سی (IC)، خازن، جای پیچ برای اتصال به قاب، سوکت، درگاه، پورت و قطعات دیگر میشود. همچنین یکسری قطعات دیگر نیز مانند پردازنده (CPU)، گرافیک (GPU)، فن (Cooling Fan) و هیت سینک (HeatSink)، کیبرد (KeyBoard) و تاچ پد (TouchPad) هم از طریق درگاههای موجود بر روی مادربرد، به آن متصل میشوند.
پورت های مادربرد
این پورت ها، همان بخشهایی هستند که سایر اتصالات خارجی به آن انجام میشود. این پورت ها به صورت دقیق و محکم بر روی برد اصلی لحیم شدهاند. گاهی اوقات هم این پورت ها به صورت جداگانه بر روی یک برد دیگر قرار دارند و از طریق یه فلت به مادربرد متصل میشوند. انواع این پورت ها را برای شما ذکر میکنیم؛
- پورت USB 2.0
سوکت USB یک درگاه ارتباطی است که در اکثر لوازم الکترونیکی موجود در بازار بکار گرفتهشده و برای اتصال لوازم جانبی گوناگون مانند ماوس و صفحه کلید مورداستفاده قرار میگیرد.
- پورت USB 3.0
این نسخه از یو اس بی، یکی از جدیدترین نسخههای ارائهشده از این فناوری میباشد که در مقایسه با نسخههای پیشین، برتریهای بیشتری دارد. برای تمایز پورت یو اس بی 3 با نسخههای قبلی، رنگ آن به رنگ آبی تغییر پیداکرده است. از تفاوتهای بارز این نسخه میتوان به سرعتبالای انتقال داده اشارهکرد.
- پورت USB Type-C
USB تایپ سی دارای یک رابط جدید و کوچکتر است که برخلاف نسخههای قبلی آن، قابلیت اتصال از هردو جهت را دارد و درنتیجه اتصال آن آسانتر است. کابلهای USB تایپ سی قابلیت حمل جریان بیشتری را نیز دارند، بنابراین میتوان از آنها برای شارژ دستگاههای بزرگتر مانند لپ تاپ نیز استفاده کرد.
- پورت HDMI
اچ دی ام آی یک پورت ارتباطی است که قابلیت انتقال تصویر و صدا را با کیفیت بالا فراهم میکند.
- پورت VGA
پورت VGA دادههای تصویر را بهصورت آنالوگ به مانیتور و صفحه نمایش های خارجی انتقال میدهد. رنگ کابل وی جی ای آبی میباشد و معمولا در کنارههای آن دو پیچ جهت ثابت نگهداشتن کابل تعبیهشده است.
سوکتی است که از آن برای اتصال رایانه و لپ تاپ ها به اینترنت و شبکه استفاده میشود.
با استفاده از این پورت صدا بهصورت استریو و با کیفیت بالا انتقال پیدا میکند. پورت صدا معمولا به رنگ سبز است. همچنین جک دیگری برای ورودی صدا وجود دارد که به آن جک میکروفون نیز میگویند. جک میکروفون معمولا به رنگ قرمز است. البته در برخی لپ تاپ ها این دو پورت در قالب یک پورت به رنگ مشکی ارائه میشود.
پاور مادربرد
پاور مادربرد میتواند بخشی از لپ تاپ بوده یا آنکه برد جداگانهای داشته باشد. برد پاور از طریق فلت به برد اصلی متصل میشود که وظیفهٔ قطع و وصل کردن جریان را به مدار دارد.
سوکت باتری مادربورد
باتری لپ تاپ نیز از طریق سوکت به برد متصل شده و برق لازم را تأمین میکند.
جک شارژر
جک شارژر یا سوکت شارژ روی مادربرد یا برد پاور قرار دارد. آداپتور لپ تاپ برق را از طریق آن به دستگاه منتقل میکند.
سوکت کیبرد روی مادربرد
کیبورد هم از طریق فلت به motherboard متصل میشود. گاهی اوقات دو حرف "KB" که نشاندهنده KeyBoard است بر روی مادربرد، کنار سوکت آن چاپ میشود.
سوکت بک لایت و پوینتر روی مادربرد
بک لایت و پوینتر از دیگر قابلیتهای اضافی کیبرد ها هستند که از طریق فلت های جداگانه به مادربرد متصل میشوند.
سوکت تاچ پد مادربرد
تاچ پد نیز بهصورت جداگانه به motherboard متصل میشود. برای تاچ پد هم معمولاً دو حرف "TP" که مخفف "TouchPad" است در کنار سوکت مربوط به آن چاپ میشود. پروتکل تاچ پد ها در لپ تاپ معمولا از نوع ps2 می باشد.
سوکت ال سی دی و ال ای دی روی مادربرد
کابل تصویر صفحه نمایش (LCD) لپ تاپ از طریق یک درگاه به مادربرد نصب میشود. نام این سوکت به LVDS (سوکت تصویر) و یا edp شناخته می شود.
سوکت پردازنده (CPU) مادربرد
پردازنده از اجزای مهم در لپ تاپ است که از طریق درگاه مشخصی بر روی مادربرد نصب میگردد. سی پی یو مادربرد دو نوع آنبرد و غیر آنبرد دارد. CPU آنبرد بروی مادربرد چسبیده و برای جدا کردن آن به دستگاه BGA نیاز است.
بر روی پردازنده غیر آنبرد یک فلش چاپ شده است که حتماً در زمان نصب به آن دقت نمایید. برای باز - بسته کردن CPU یک پیچ وجود دارد؛ آگر آن را در جهت عقربههای ساعت بچرخانید، باز، و در جهت خلاف عقربههای ساعت، بسته میشود. مراقب پینها در زمان نصب - خروج پردازنده باشید.
سوکت چیپ گرافیک (GPU) مادربرد
بهطورکلی مادربردها در دو نوع گرافیک دار و بدون گرافیک تولید میشوند. در نام مدلهای عرضهشده به بازار، نوع گرافیک دار ( پردازنده گرافیک مستقل ) آن با دو حرف (PM) و بدون گرافیک (بدون پردازنده گرافیک مستقل )با حروف (GM) مشخص میشود.
در نوع بدون گرافیک، بخشی برای چیپ گرافیک وجود ندارد. اما محلی برای نصب چیپ در نوع گرافیک دار آن درنظر گرفته شده است. تشخیص چیپ گرافیک آسان است، زیرا در اطراف آن رمهای گرافیک وجود دارد.
درگاه رم یا حافظه (RAM) مادربرد
در مادربردهای لپ تاپ اسلاتی برای رم ها وجود دارد. رم ها در انواع DDR، DDR2، DDR3، DDR3L و DDR4 هستند که هر مادربرد از نوع خاصی رم پشتیبانی میکند. بعضی از رم مادربردها بهگونهای هستند که بهراحتی از مادربرد جدا نمیشوند و برای این کار نیاز به ابزار و حرارت میباشد؛ اصطلاحاً به این مدل Onboard میگویند. تشخیص رم های آنبرد آسان بوده و معمولاً در نزدیکی اسلات رم در مدار قرار میگیرند. همچنین مقاله حافظه یا رم (RAM) چیست و چه انواعی دارد؟ را میتوانید برای اطلاعات بیشتر در این زمینه مطالعه نمایید.
سوکت فن و هیت سینک مادربرد
فن و هیت سینک برای خنک کردن و کنترل دمای لپ تاپ هستند که ارتباط فن با مادربرد از طریق یک سوکت انجام میشود.
سوکت هارد مادربرد
این سوکت مربوط به هارد لپ تاپ بوده و محل اتصال هارد به مادربرد است. معمولاً لپ تاپ ها برای اتصال دارای پورت SATA میباشند. گاهی در کنار این سوکت حروف HDD چاپ میشود.
مادربرد های نسل جدید از اسلات M.2 پشتیبانی میکنند. این اسلات برای هارد های SSD M.2 هستند که سرعت بسیار بیشتری نسبت به هارد های ساتا دارند.
برد لن یا وایرلس و بلوتوث
وای فای و بلوتوث لپ تاپ ماژول الکترونیکی هستند که از طریق درگاه مخصوص خود روی مادربرد نصب میشوند و وظیفهٔ اتصال لپ تاپ به دستگاه های دیگر و شبکه ، بهصورت بی سیم را دارد.
سوکت درایو نوری در مادربرد
درایو نوری یا دی وی دی درایو هم بخشی از یک لپ تاپ است که از طریق درگاه ساتا به برد اصلی متصل میشود. گاهی در کنار درگاه آن حروف ODD چاپ میشود.
سوکت اسپیکر مادربرد
بلندگوهای لپ تاپ هم از طریق سوکتی به مادربرد متصل شده و صدا را پخش میکنند.
درگاه وبکم مادربرد
وبکم ها نیز در لپتاپ از طریق سیمی بلند به مادربرد متصل میشوند. پروتکل وبکم ها از نوع یو اس بی می باشد.
باتری پشتیبان یا بکاپ (CMOS battery) روی مادربرد
بر روی مادربردها یک باتری کوچک وجود دارد که برق لازم را برای ساعت سیستم و تنظیمات بایوس تأمین میکند. با خارج کردن باتری پشتیبان مادربرد، تنظیمات BIOS ریست شده ، باتری بکاپ در دو نوع است؛
- باتری بکاپ سکه ای؛ این نوع باتری در محفظهای مخصوص قرار میگیرد و معمولا 3.3 ولت و ازنوع CR2032 می باشد.
- باتری بکاپ سیمی؛ نوع سیمی این باتری، از طریق یک سیم به سوکت مادربرد متصل میشود.
آی سی IO
این قطعه معمولا یک آی سی با ۱۲۸ پایه است که وظیفه فرمان دادن و مدیریت قطعاتی از قبیل موس، کیبرد و USB که برای لپ تاپ بهعنوان ورودی و خروجی محسوب میشوند را دارد.
IC بایوس
این آی سی در ظاهر کمی بزرگتر از دیگر آی سیهای مادربرد است و 200 میل می باشد. اطلاعات بایوس بر روی این IC پروگرم میشود.
پل یا Bridge یا چیپست
پل های مادربرد از بخشهای بسیار مهم حساب میشود که هرکدام وظایف خاص خود را دارند. مادربردهای قدیم دارای 2 نوع پل هستند؛
- پل شمالی (NorthBridge)؛ بریج شمالی مانند یک رابط میان سی پی یو و قطعات دیگر سیستم که معمولاً نیاز به سرعت بالایی دارند عمل میکند؛ مثل رم و گرافیک و پل جنوبی و ...
- پل جنوبی (SouthBridge)؛ بریج جنوبی هم ازطریق Internal Bus ارتباط خود را با پل شمالی برقرار میکند. این پل ارتباط پردازنده با قطعاتی را مهیا میکند که به سرعت کمتری احتیاج دارند. همچنین وظیفه دارد که کنترل دستگاههای ورودی خروجی (I/O) مانند دستگاههای USB، کارتهای صدا و دستگاههای مبتنی بر فناوری SATA را انجام دهد.
دلیل این نامگذاری این است که سی پی یو بهعنوان بالاترین نقطه مادربرد در نظر گرفتهشده و اولین چیپ بعدازآن، چیپ شمالی و چیپی که بعدازآن قرار دارد چیپ جنوبی است. در مادربردهای جدید، پل شمالی حذف و با پل جنوبی یکی شده است.
جای پیچ مادربرد لپ تاپ
مادربرد (MotherBoard) در لپ تاپ به قاب کف پیچ شده و محکم در جای خود قرار میگیرد و به همین دلیل جای پیچ های متفاوت برای اتصال به قاب C و D دارد.
آموزش نحوۀ خواندن پارت نامبر مادربرد لپ تاپ ها
تمامی قطعات الکترونیکی دارای پارت نامبر هستند. این کدها روی جعبه کالا و روی قطعه نوشته میشوند و معمولاً نشانگر این هست که این کالا توسط کدام کارخانه و در چه مدلی و برای چه کاری تولیدشده است. این پارت نامبرها کمک میکنند که بتوانیم قطعات مخصوص خودش را شناسایی کنیم. معمولا همراه پارت نامبر ، product data هم وجود دارد که نشانگر تاریخ تولید و سری تولید کالا می باشد.
همواره خواندن پارت نامبر مادربرد لپ تاپ ها برای افراد غیرمتخصص کاری سخت و دشوار بوده است. ازاینرو ما آموزش کاملی را برای خواندن آن فراهم کردهایم. پارت نامبر را میتوان گفت که همان نام و مدل دقیق مادربورد لپ تاپ است. پارت نامبر بر روی تمام مادربردها بهطور دقیق ثبتشده و قابلمشاهده است. همچنین شما میتوانید فیلم آموزشی خواندن پارت نامبر مادربرد لپ تاپ را مشاهده نمایید.
آیا میتوان مدل دقیق مادربرد خود را از ویندوز ببینم؟
بله ، شاید زمانی بخواهید که مشخصات دقیق مادربرد لپ تاپ خود را از طریق ویندوز ببینید. پس برای فهمیدن آن مراحل زیر را قدم به قدم دنبال نمایید.
- پنجره RUN ویندوز خود را اجرا کنید. برای این کار میتوانید از کلید ترکیبی WIN + R استفاده نمایید.
- "CMD" را تایپ کرده و دکمه اینتر را بزنید.
- در صفحه CMD خود، عبارت "systeminfo" را وارد کرده و دکمه اینتر را بزنید.
- بعد از چند ثانیه، تمام اطلاعات مربوط به لپ تاپ شما به نمایش گذاشته خواهد شد.
- دو بخش "System Manufacturer" و "System Model" مربوط به مدل لپ تاپ شما خواهد بود.
نکاتی برای نگهداری بهتر از مادربرد لپ تاپ
همانطور که تا به اینجا عنوان شد ، برد اصلی مهمترین بخش دستگاه است. نکات زیر را رعایت کنید تا مادربرد شما خراب نشود؛
- محفظههای هوای لپ تاپ (خروجی فن) را نپوشانید.
- لپ تاپ را در معرض گردوخاک قرار ندهید، زیرا این کار باعث ورود گردوغبار به لپ تاپ شده و به مرور زمان خروجی فن گرفتهشده و باعث داغ شدن لپ تاپ میشود.
- از تکان دادن و ضربه زدن به لپ تاپ بپرهیزید، زیرا این کار ممکن است باعث خرابی در هر یک از قطعات داخلی بشود.
- بهتر است به فاصله زمانی معین برای سرویس کردن لپ تاپ تان اقدام نمایید. زمان مناسب برای سرویس فن لپ تاپ بستگی به این دارد که چقدر از دستگاه استفاده میکنید و لپ تاپ چقدر در معرض گردوغبار بوده است.
- اگر احیاناً مایعات روی دستگاهتان ریخت و به مادربردتان نفوذ کرد، سریعاً برق دستگاه را قطع نمایید و باتری را خارج نمایید و لپ تاپ را بازکرده و مایعات را از روی مادربرد پاککنید. آبخوردگی یکی از رایجترین علل خرابی مادربرد بوده که ممکن است صدمات جبرانناپذیری برای دستگاه شما به وجود بیاورد.
- بههیچوجه سشوار را برای خشککردن روی لپ تاپ نگیرید! ممکن است گرمای آن به کیبرد دستگاه آسیب بزند.
چه زمانی باید مادربرد لپ تاپ خود را تعویض یا تعمیر کنم؟
مشکلاتی از قبیل روشن نشدن، قطع صدا و قطع شارژ باطری باعث میشود افراد به تعمیرگاه لپ تاپ مراجعه نمایند. این مشکلات میتواند مربوط به مادربرد باشد که بعد از بررسی بخشی از مادربرد که به آن قسمت مربوط میباشد، مادربرد عیبیابی شده و تعمیر انجام میشود.
اغلب میتوان مادربردها را تعمیر کرد. تعمیر مادربرد لپ تاپ معمولاً توسط افراد متخصص و حرفهای انجام میشود. درصورتیکه تعمیرکار تشخیص داد که امکان تعمیر مادربرد وجود ندارد، نیاز به تعویض آن خواهید داشت.
نکات مهمی که در زمان تعویض مادربرد لپ تاپ باید به آن توجه کنید؛
- اگر برای اولین بار میخواهید لپ تاپ خود را بازکنید، حتماً از یک فرد باتجربه راهنمایی بگیرید.
- پیشنهاد میکنیم در زمان باز کردن لپتاپ میتوانید با گوشی همراه خود از مراحل آن فیلمبرداری کنید. در صورت بروز اشکال میتوانید به آن فیلم رجوع نمایید.
- قبل از هر کاری، ابتدا لپ تاپ را از برق کشیده و باتری آن را خارج کنید.
- در زمان درآوردن یا جا زدن فلت ها، مراقب قفلها باشید. این قفلها بسیار حساس بوده و ممکن است خراب شوند. در صورت خرابی جایگزینی برای آنها سخت است و ممکن است نیاز به تعویض کامل مادربرد داشته باشید.
- مراقب پینها در زمان نصب/خروج پردازنده باشید.
- از بسته و محکم شدن قطعات اطمینان حاصل نمایید.
- فلت، سیم و کابلها را از مسیر درست رد کنید که دچار قطعی و خرابی نشود.
- برای باز/بسته کردن برد وایرلس، باید آن را با زاویه وارد و خارج نمایید و برای محکم شدنش، کمی آن را به داخل فشار داده و پیچهایش را ببندید.
مادربردهای نسل جدید
مادربرد لپ تاپها رفتهرفته فناوریهای جدیدی را تجربه میکنند که در آنها سرعت افزایشیافته و مصرف انرژی کاهش میباشد. مادربردهای نسل جدید از قطعات نسل جدید نیز پشتیبانی میکنند. این مادربردهای پیشرفته دارای سوکت و ورودیهایی بیشتر و نیز جدید هستند که از قطعات نسل جدید مثل رم DDR4 و اس اس دی M.2 پشتیبانی میکنند. بهطور مثال مادربردهای جدید از رمهای نسل 4 یعنی DDR4 پشتیبانی میکنند که سرعت و پهنای باند بسیار بیشتری دارند.
انواع مادربرد های مختلف برای لپ تاپ ها
مادربردهای زیادی برای برندهای مختلف در بازار موجود است که میتوانید آن را خریداری کنید. ما به چند تا از آنها اشاره میکنیم؛
- مادربرد لپ تاپ دل (DELL)
- مادربرد لپ تاپ اچ پی (hp)
- مادربرد لپ تاپ ایسوس (Asus)
- مادربرد لپ تاپ لنوو (Lenovo)
- مادربرد لپ تاپ فوجیتسو (Fujitsu)
- مادربرد لپ تاپ سونی (SONY)
- مادربرد لپ تاپ ایسر (Acer)
- مادربرد لپ تاپ ام اس آی (msi)
- مادربرد لپ تاپ سامسونگ (Samsung)
- مادربرد لپ تاپ توشیبا (Toshiba)
- مادربرد لپ تاپ اپل (Apple)
بایوس (BIOS) لپ تاپ چیست؟
بایوس یک فایل میباشد که کارهای ابتدایی و ساده برای راهاندازی سیستم شما انجام میدهد. کنترل دما و سرعت فن ازجمله وظایف تعریفشده در بایوس لپ تاپ میباشد. گاهی اوقات این بایوس (BIOS) نیاز به برنامهریزی مجدد دارد یا ممکن است که شرکت سازنده بهروزرسانی جدیدی منتشر کرده باشد، در این صورت شما با داشتن ابزارهای مربوطه میتوانید برنامه جدید را روی IC لپ تاپ، پروگرم نمایید. همچنین در شرکت فرا سیستم افق مقالهای را با موضوع BIOS لپ تاپ چیست و چه کاری انجام میدهد؟ گردآوری شده است که برای آشنایی بیشتر میتوانید آن را در بلاگ سایت شرکت مطالعه نمایید.
کلام آخر
در این مطلب مادربرد را معرفی کردیم و با بخشهای مختلف آن آشنا شدیم. در ادامه نیز پورتها و قطعات مختلفی که بر روی مادربرد سوار میشوند را تشریح کردیم. اگر لپ تاپ شما به مشکل بخورد و یا نیاز به ارتقا آن داشته باشید باید مدل آن را بدانید، برای همین منظور ما روش خواندن پارت نامبر مادربرد را برای شما توضیح دادهایم. به نکات نگهداری که گفتهایم توجه داشته باشید که مادربرد شما آسیب نبیند و عمر بیشتری بکند. در زمان تعمیر و تعویض حتماً نکات مربوط به آن را مطالعه نمایید. امیدوار هستیم این مطلب برای مفید واقعشده باشد و بتوانید از مطالب آن استفاده کرده باشید.